Gỗ xoan là gì? Ứng dụng và cách nhận biết

Gỗ xoan là một trong những loại gỗ gần gũi trong đời sống người Việt, chúng ta có thể bắt gặp chất liệu gỗ này trong nhiều đồ vật nội thất hay các kiến trúc nhà gỗ cổ. Vậy gỗ xoan là gì và cách nhận biết ra sao? Tất cả những gì cần biết sẽ được chúng tôi bật mí cụ thể trong bài viết sau!

Gỗ xoan là gì?

Gỗ xoan là phần lõi ở thân của cây xoan. Đây là một loại cây gỗ lá sớm rụng thuộc họ Xoan (Meliaceae). Chúng còn có tên gọi khác là xoan nhà, xoan trắng, sầu đông, thầu đông,…

Cây gỗ xoan phân bố ở đâu?

Loại cây gỗ này có nguồn gốc ở Ấn Độ, miền nam Trung Quốc và mảnh đất Australia.

Hiện nay gỗ xoan phân bố khá rộng tại Việt Nam, Trung Quốc, Lào,… là giống cây nguồn gốc ở châu Á, Nhưng phân bố rộng rãi hầu hết khắp thế giới.

Ở Việt Nam loại cây gỗ này mọc hầu hết khắp các địa phương từ Bắc đến Nam, từ đồng bằng cho tới miền núi như Lạng Sơn, Sơn La, Lai Châu, Hà Giang, Quảng Ninh,… và một số khu vực khác của Tây Nguyên.

Cách nhận biết cây gỗ xoan?

– Cây xoan trưởng thành sẽ có chiều cao trung bình từ 7 – 12m.

– Hoa của chúng có 5 cánh và mọc thành chùm, có mùi thơm dịu nhẹ khiến ta cảm giác vô cùng thoải mái.

– Lá xoan dài từ 10 – 17cm, mọc so le nhau. lá chết thì sẽ có 2 màu là màu xanh nhạt ở mặt dưới và màu sẫm ở mặt trên, ở mép của lá thì có khía răng cưa nhỏ.

– Quả xoan có kích thước cỡ hòn bi, vỏ có màu xanh và vàng nhạt khi chính. Khi chín thì quả xoan không rụng luôn mà chúng giữ trên cành suốt mùa đông dài.

– Cây xoan rụng lá khi thời tiết bắt đầu vào đông. Nếu nhìn từ xa thì ta thấy như là một cây đã chết khô.

– Lá và quả xoan đều có chất độc gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người nếu ăn phải. Xưa kia người ta thường dùng lá xoan để bảo quản một số loại lương thực như lúa, sử dụng lá xoan để tạo nhiệt ủ chuối chín có màu vàng rất đẹp.

Cây gỗ xoan có độc không?

Câu trả lời là CÓ.

Tất cả bộ phận của cây xoan đều có độc tính cao nếu con người ăn phải. Yếu tố gây độc là các chất gây ngộ độc thần kinh chứa Tetranortriterpen và các loại nhựa chưa xác định, hạm lượng cao nhất là ở trong cao. 

Cũng vì độc tính nên cây xoan chỉ được trồng để lấy gỗ là phần nhiều, tuy nhiên các bạn cũng đừng vội lo lắng. Vì tác động tiêu cực của chúng chỉ xảy ra khi chúng ta ăn phải mà thôi.

Các triệu chứng ngộ độc đầu tiên xuất hiện chỉ vài giờ sau khi ăn phải. Các triệu chứng này bao gồm mất vị giác, chóng mặt, nôn mửa, tiêu chảy, táo bón, phân có máu, tổn thương dạ dày, sung huyết phổi, hoặc trụy tim v.v.  trường hợp xấu nhất như tử vong có thể xảy ra sau khoảng 24 giờ.

Đặc điểm của gỗ xoan?

Gỗ xoan là loại gỗ dễ bị mối mọt. Tuy nhiên nếu được đem đi xử lý bằng việc ngâm gỗ dưới nước hoặc xử lý bằng hóa chất, sấy,…thì chúng sẽ tăng độ bền và khả năng chống côn trùng, nấm xâm hại. Gỗ xoan sau khi được xử lý được đánh giá là loại gỗ tốt với nhiều ưu điểm như :

– Gỗ dễ chế biến, giúp thiết kế nhiều thành phẩm khác nhau. 

– Gỗ xoan có thớ màu trắng, vân xoan khá đẹp và rõ

– Bề mặt gỗ mịn, đánh bóng lên rất đẹp. 

– Hương gỗ thơm, tạo cảm giác dễ chịu. 

– Gỗ xoan to cho những khúc gỗ to, vì thế sức chịu đựng và va đập tương đối kém, song loại gỗ này lại rất bền, thích hợp xây dựng nhà gỗ cổ truyền. 

Gỗ xoan có những loại nào?

Hiện nay xoan được biết đến với rất nhiều loại khác nhau. Để dễ nhận biết, chúng tôi phân nhóm và giới thiệu tới các bạn những loại gỗ xoan cơ bản sau đây.

Xoan ta (xoan lai hoặc xoan trắng)

Thật ra 3 cái tên khác nhau này lại chính là cùng 1 loại gỗ chỉ bởi mỗi vùng miền lại có các cách gọi tên khác nhau.

Xoan ta có thân mầu trắng nên được gọi là xoan trắng, còn xoan lai do chúng được lai tạo với xoan rừng mà thôi. Đặc điểm của lại này là thân lớn hơn, sinh trưởng cũng tốt hơn.

Xoan tía (sầu đông hoặc thầu đông)

– Xoan tía là loại gỗ có màu đỏ, khu vực phân bố chủ yếu của chúng là vùng Tây guyên.

– Thầu đông là tên gọi của cây xoan này ở miền Trung.

Xoan đào (Xoan rừng)

Đây chính là loại gỗ được yêu thích nhất và đồng thời cũng có giá trị kinh tế cao nhất bởi từ màu sắc cho đến những đường vân gỗ của loại này bao giờ cũng đẹp và thẩm mỹ hơn.

Chúng có các đặc điểm như mềm và xốp hơn so với các loại khác, nếu lấy tay ấn nhẹ vào các gỗ có thể lún và tạo thành vệt rõ rệt.

Phân Biệt Cây Xoan Đào và Cây Xoan Ta

Thứ nhất: về hạt. Hạt xoan đào to hơn hạt xoan ta, hạt cũng cứng cáp, để ý kỹ có 5 nốt chấm xung quanh đầu hạt, còn hạt xoan ta, xoan tía thì các nốt chấm này không phân bố đều.

Thứ hai: Thân gỗ xoan đào xù xì hơn, thân xoan ta trơn, trượt. Giống cây xoan đào được 3 tháng tuổi để ý sẽ thấy  hơi sẫm đỏ về than, dễ dàng phân biệt với xoan ta.

Ưu điểm và nhược điểm của gỗ xoan

Ưu điểm (nếu được tẩm sấy đúng quy trình)

– Cứng chắc, vân gỗ đẹp
– Chịu nhiệt, chịu lực, chịu nước tốt
– Chất gỗ đanh chắc, chịu được những thời tiết khắc nghiệt nhất như: nắng, mưa, gió, nước, lạnh
– Không hoặc ít bị cong vênh, nứt nẻ theo thời gian
– Chống được mối mọt tốt, luôn bền đẹp với thời gian
– Có thể phu sơn màu tùy ý, sơn bệt hoặc sơn PU
– Giá thành không quá cao so với nhiều loại gỗ tự nhiên khác

Nhược điểm

– Không có khả năng kháng sâu mọt nên thông thường các khối gỗ xoan sau một thời gian nếu không được xử lý sẽ rất dễ xuất hiện tình trạng này.
– Màu sắc của gỗ sẽ bị nhạt theo thời gian sử dụng.
– Màu sắc, vân gỗ thiếu tính đa dạng.

Ứng dụng của cây gỗ xoan

Trong lĩnh vực sản xuất nội thất

Dựa vào những ưu điểm nổi bật về chất lượng và màu sắc, gỗ xoan ta được ứng dụng phổ biến trong thiết kế nội thất, đồ mộc, thủ công mỹ nghệ, ốp sàn, ốp tường, trần ốp gỗ,…. các sản phẩm được làm từ gỗ xoan ta luôn bền bỉ và đẹp dần theo thời gian. 

Gỗ xoan ta có 2 màu đặc trưng của gỗ tự nhiên là màu vàng và màu nâu vân gỗ. Hai màu sắc này sẽ đem đến sự hài hòa cho không gian phòng nó sẽ giúp không gian phòng nhà bạn trở nên tươi sáng, thanh lịch hơn.

Trong xây dựng, gỗ xoan ta được sử dụng phổ biến trong xây dựng các nhà gỗ. Một ngôi nhà gỗ xoan ta có tuổi thọ từ 100 năm đến 200-300 trăm năm, thời gian sử dụng càng lâu màu gỗ càng đẹp.

Trong lĩnh vực đời sống

– Gỗ của cây xoan nếu đem đi đốt hoàn toàn có thể chế thành thuốc súng.

– Lá cây xoan ở nhiều được sử dụng như là một loại thuốc trừ sâu tự nhiên, để bảo quản cầy trồng khác và một số loại lương thực.

– Lá cũng dùng để làm phân xanh, làm thuốc chữa giun sán cho vật nuôi trâu bò.

– Vỏ cây xoan cũng được dùng làm thuốc.

– Hạt xoan tròn và cứng, trước kia nó thường được dùng làm chuỗi tràng hạt và các sản phẩm tương tự khác trước khi kỹ nghệ plastic thịnh hành và thay thế vật liệu hạt xoan.

– Ngoài ra các cụ xưa dùng nhựa cây và tinh dầu cất từ lá và thân cây pha loãng để sử dụng làm giãn tử cung.

Hình ảnh một số sản phẩm từ gỗ xoan

Kết luận

Trên đây là những thông tin hữu ích về Gỗ cây Xoan mà chúng tôi muốn gửi đến độc giả của mình. Mong rằng với bài biết ngày hôm nay, sẽ giúp các bạn bổ sung thêm thật nhiều kiến thức để từ đó không còn gặp khó khăn hay bị giãn đoạn trong sản xuất, mua sắm những đồ dùng, nội thất đế từ loại gỗ này.