Hoành phi câu đối và ý nghĩa trong đời sống tâm linh của người Việt

Hầu hết, khi bước chân vào không gian thờ của nhiều gia đình Việt Nam; chúng ta sẽ thấy hoành phi câu đối được treo ở vị trí trang trọng nhất. Vậy hoành phi câu đối là gì? Có ý nghĩa như thế nào trong đời sống tâm linh của người Việt? Cùng Thư Viện Gỗ tìm hiểu nhé!

Tìm hiểu về hoành phi câu đối

Hoành phi

Hoành phi là gì?

Hoành phi: chữ Hán: 橫扉; Tiếng Anh: The horizontal lacquered board; Tiếng Pháp: Le panneau laqué horizontal.Hiểu đơn giản thì hoành là ngang, phi là phô bày; và hoành phi chính là tấm bảng nằm ngang. Và phía trên của hoành phi sẽ được khắc 3-4 chữ đại tự.

Có rất nhiều loại hoành phi như: hoành phi hình chữ nhật, ô van; hoành phi theo dạng cuốn thư; hay hoành phi dạng chiếc khánh. Chất liệu gỗ để làm hoành phi sẽ lựa chọn loại gỗ có chất lượng tốt nhất được chạm lộng, chạm đắp, gắn kết với nhau thông qua ngàm mộng chứ không dùng đinh. dùng để khắc chữ trên hoành phi được sử dụng rất đa dạng. Để bức hoành phi trở nên nổi bật và đẹp mắt nhất; thì những người thợ cũng phải là người có kinh nghiệm lâu năm và sử dụng kỹ thuật đắp, chạm cầu kỳ.

Nội dung trên hoành phi

Thông thường, phía trên hoành phi sẽ sử dụng chữ Hán đại tự. Về phần nội dung sẽ thể hiện tấm lòng của người khắc với ông bà tổ tiên; hay người có công với đất nước. Số lượng chữ trên hoành phi sẽ có từ 3-4 chữ; những câu được lựa chọn nhiều nhất để khắc trên hoành phi như: 僧财进禄 “Tăng tài tiến lộc” – Được hưởng nhiều tài lộc; 五福临门 – Ngũ Phúc lâm môn – Năm Phúc vào cửa; 福禄寿成 “Phúc lộc thọ thành” – Được cả Phúc, Lộc, Thọ; 兰桂腾芳 – Lan quế đằng phương – Cháu con đông đúc; hay 德旒光 – Đức Lưu quang – Đức độ toả sáng; 饮河思源 – Ẩm hà tư nguyên – Uống nước nhớ nguồn; 百忍泰和 – Bách nhẫn thái hoà – Trăm điều nhịn, giữ hoà khí;… . Tùy theo vị trí treo và thành ý của mỗi người; nội dung trên hoành phi sẽ khác nhau và thể hiện rõ điều muốn được bày tỏ.

Nhiều bức hoành phi còn được khắc thêm dòng Lạc Khoản có kích thước nhỏ ở một hoặc hai bên. Nội dung của dòng Khoản Lạc này chính là chủ nhân, người viết, người tặng, thời gian hay sự kiện tạo nên bức hoành phi này.

Ngoài những chữ đại tự; những loại hoa văn như: hình đầu rồng, đầu chim; tứ linh (long, ly, quy, phượng); tứ thời (mai, lan, cúc, trúc); cuốn sách, cây bút, thanh gươm; hay các họa tiết khác để giúp bức hoành phi trở nên nghệ thuật và mang tính thẩm mỹ cao hơn.

Vị trí treo hoành phi

Hoành phi thường được treo ở chính giữa và những nơi trang trọng nhất hướng ra ngoài; tại nơi thờ cúng như: đình, đền, nhà thờ của dòng họ hay ở lăng mộ. Số lượng hoành phi không có yêu cầu nhất định, có thể là treo một, hay hay ba bức tùy theo mỗi gia đình.

Câu đối

Câu đối là gì?

Câu đối bao gồm có đối ý và đối chữ; 2 từ hoặc 2 câu sẽ mang nghĩa đối lập nhau; sử dụng nguyên tắc về vế câu, số chữ, các thể câu đố, luật bằng chắc. Đây chính là hình thức sử dụng tính biền ngẫu để thể hiện ý nghĩa, tư tưởng, ý chí và quan điểm trước một hiện tượng nào đó trong cuộc sống hàng ngày.

Những câu đối thờ hay được sử dụng như: câu đối loại thường, câu đối lá lật, câu đối hình quả bầu, câu đối bán nguyệt hay câu đối có bo khung viền. Câu đối cũng được làm trên chất liệu gỗ như hoành phi và xung quanh sẽ được cách điệu bằng hoa văn, họa tiết để giúp cho hình dạng câu đối trở nên hài hòa hơn khi đặt cạnh hoành phi

Nội dung trên câu đối

Tương tự như hoành phi, mỗi câu đối cũng mang một ý nghĩa riêng, thể hiện quan điểm của tác giả. Những câu đối thường được dùng trong thờ cúng như:

– Đức tổ quang vinh hương vạn cổ

Từ môn hiển hách tráng thiên thu;

– Lấy trung hiếu trì gia bền vững

Dùng đức nhân xử thế lâu dài;

– Tổ tông gieo trồng nền điền phúc

Cháu con canh tác nết viên tân;

– Đức thừa tiên tổ thiên niên thịnh

Phúc ấm nhi tôn bách thế vinh;…

Vị trí treo câu đối

Thông thường, câu đối sẽ được đặt vào hai khung và treo hai bên của hoành phi. Với những ban thờ đặt ở chính giữa ngôi nhà; câu đối sẽ được đặt ở 2 chiếc cột chính giữa của gian phòng.

Hoành phi câu đối có ý nghĩa như thế nào trong đời sống tâm linh của người Việt?

Bàn thờ chính là vật quan trọng không thể thiếu trong tín ngưỡng thờ cúng ông bà tổ tiên của người Việt Nam ta bao đời nay. Tất cả những chữ được khắc trên hoành phi hay câu đối; đều mang ý nghĩa ca ngợi, ghi nhớ công ơn của tổ tiên; và nhắc nhở con cháu luôn nhớ về ông bà tổ tiên, cội nguồn của mình. Từng câu, từ đều chứa đựng những đạo lý tốt đẹp; thể hiện sự thành kính, tôn nghiêm và kính trọng của con cháu với ông bà, tổ tiên, cha mẹ.

Nếu hoành phi là những từ ngữ ca ngợi, thể hiện sự tự hào của con cháu với ông bà tổ tiên; hay mong ước những điều bình an, may mắn, sum vầy, hạnh phúc và thịnh vượng. Thì câu đối là những lời dạy dỗ, chỉ bảo con cháu qua từng câu từ. Tưởng trừng như không có điểm chung; nhưng đây lại là sự kết hợp rất hài hòa và tinh tế. Những điều cha ông đã làm được trong quá khứ chính là động lực, soi sáng đường đi lối bước cho con cháu ở các thế hệ sau cố gắng noi gương và phát triển. Đặc biệt, thành quả mà cha ông đã dựng lên là sự hưng thịnh mà con cháu đời sau được hưởng từ ông bà tổ tiên.

Ngoài ra, hoành phi câu đối còn mang ý nghĩa rất lớn lao; khi trở thành một nét đẹp; một truyền thống đạo lý được lưu truyền lại; tạo nên gia phong, cốt cách cho con cháu của dòng họ. Không chỉ xây dựng văn hóa gia đình, dòng họ mà còn xây dựng nét đẹp về lẽ sống trong cuộc sống chúng ta.

Lời kết

Từ xưa đến này, hoành phi câu đối không chỉ mang đến tính thẩm mỹ cao cho gian phòng thờ; mà quan trọng hơn là những ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh. Răn dạy con cháu phải biết uống nước nhớ nguồn và có lòng hiếu thảo với cha mẹ, ông bà tổ tiên.

Trên đây là những thông tin để giúp bạn hiểu rõ hơn về hoành phi câu đối; và lý do vì sao hoành phi câu đối lại được người Việt sử dụng nhiều như vậy. Hy vọng, qua bài viết này bạn đã hiểu được ý nghĩa của hoành phi câu đối trong đời sống tâm linh của người Việt. Cảm ơn bạn đã theo dõi!