Tô hạp hương – Đặc điểm và công dụng của cây

Tô hạp hương là cây gì? Đặc diểm và ứng dụng như thế nào? Hãy cùng Thư Viện Gỗ đi tìm câu trả lời này nhé!

Cây tô hạp hương

Tô hạp hương là gì?

Tô hạp hương hay còn biết đến với tên gọi khác là: Tô hạp Điện Biên; An tiên. Là một họ nhỏ của thực vật hai lá mầm thuộc bộ Tai hùm (Saxifragales), chỉ bao gồm 3 chi và khoảng 18 loài, tất cả đều là cây thân gỗ.

Tên khoa học: Altingia takhtajaniiT.V. Trung & L.v. Loc. Thuộc họ:  Hamamelidaceae (Sau sau)

Đây là loài cây có cái tên chắc hẳn rất xa lạ với nhiều người, nhưng cây đã được biết đến và sử dụng để làm thuốc chữa bệnh;  Chữa ghẻ, chữa rận dương vật, làm lên da non.

Đặc điểm nhận dạng của cây

• Cây tô hạp hương là một cây to có thể cao 10 – 15m. Lá hình chân vịt, cuống lá khá dài, mọc ở đầu cành, có 3 hoặc 5 thuỳ mép có răng cưa.
• Hoa đơn tính mọc ở kẽ lá, có gai nhọn xung quanh; hoa đực thành bông, hoa cái họp thành hình cầu, trong có hạt dẹt. Trong vỏ cây có chất nhựa tức là tô hạp hương.

Lá cây

Phân bố và thu hái

Cây tô hạp hương dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Danh y biệt lục là nhựa lấy ở cây Tô hợp hương, tên khoa học là Liquidambar orientalis Mill, thuộc họ Sao sau (Hamamelidaceae).

Cây Tô hợp hương có mọc ở Châu phi, Aán độ, Thổ nhĩ kỳ, Iran và triển vọng có mọc ở Việt nam ( tại Nông trường Tràng vinh, cách thị xã Hải ninh 5 km). Thuốc này phải được cất ở chỗ mát và đậy kín.

• Vị thuốc là một chất sền sệt như mật thường chia thành 2 lớp: Lớp dưới xám, lớp trên lỏng màu sẫm. Mùi thơm như bông, tôluy, vị đắng, hơi hắc. Vì tan trong cồn cho nên có thể tinh chế được (để loại tạp chất vô cơ và vỏ cây), tan trong clofofoc, axit axetic, cacbon sunfua, ête. Đun trên một phiến kính, để nguội sẽ có tinh thể styraxin và những tinh thể axit xinamic.

Tính vị qui kinh: Tô Hạp Hương vị cay, tính ôn, qui kinh Tâm tỳ.

Cách thu hái: Đầu mùa hạ chặt vỏ cây tới gỗ, mùa thu bóc vỏ, đun sôi với nước, lọc ép, nhựa dầu sẽ nổi lên. Có thể lấy như lấy cánh kiến trắng.

Công dụng và liều dùng

• Uống tô hạp hương giảm sự bài tiết phế quản. Người ta còn dùng tính chất sát trùng của nó để chữa ghẻ, chữa rận dương vật, làm lên da non.
• Trong hương liệu, tinh dầu tô hạp hương dùng chế mùi thơm hoa xoan và chất-tô hạp hương tinh chế đuợc dùng làm chất định mùi với tên baumarome destyrax.
• Cây còn trị các bệnh chàm, mụn nhọt ngoài da, giúp vết thương mau lành. Làm giảm sự bài tiết của phế quản, giảm ho, long đờm. Giúp kích thích đường hô hấp, kinh phong, cảm lạnh. Chữa bụng và ngực đau do bị lạnh.

• Theo Y học cổ truyền: Tô Hạp Hương có tác dụng khai khiếu, tịch uế chỉ thống (làm tỉnh thần trừ chất độc giảm đau). Chủ trị các chứng trúng phong đàm quyết, kinh phong, ngực bụng lạnh đau.

CHẾ BIẾN:

Sau khi thu hái về, đem bóc lớp vỏ của cây. Rồi đun sôi với nước cho nhựa và dầu nổi lên.

Thu được một chất sền sệt như mật thường chia làm 2 lớp. Lớp dưới màu xám còn lớp trên lỏng màu sẫm hơn. Tỏa ra một mùi thơm như bông, tan trong cồn nên có thể tinh chế được.

THÀNH PHẦN HÓA HỌC:

Trong cây tô hạp hương chứa nhựa do cồn resitanola và axit xinamic. Phần lỏng có 17 – 23% axic xinamic tự do và 24% este của axit xinamic. Trong đó có xinamat xinamyl hay styraxin xinamat etyl, xinamat phenylpropyl.

Cùng với các Axit xinamic tự do hoặc kết hợp chiếm khoảng 47% nhựa lỏng. Ngoài ra gồm các tinh dầu ( xinamen hay phenyletylen), ête xinamic, còn có cả vanillin.

Lời kết

Tô hạp hương được chú ý đến bởi các công dụng mà cây mang lại trong y học, mặc dù hiện nay cây không xuất hiện nhiều nhưng công dụng mà cây mang lại rất tốt.

Trên đây là các thông tin chi tiết về cây Tô hạp hương được Thư Viện Gỗ tìm hiểu và tổng hợp lại. Hy vọng sẽ giúp bạn hiểu hơn về gỗ và có những thông cần thiết cho mình. Cảm ơn bạn đã theo dõi!

Tìm hiểu thêm thông tin về các loại gỗ khác đã được Thư Viện Gỗ cập nhật tại đây.