Nét đẹp làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp

Nhắc đến tranh sơn mài ở Bình Dương chắc hẳn ai cũng biết tới làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp. Những sản phẩm của ngôi làng này có điểm gì nổi bật mà lại được mọi người ưa chuộng đến vậy? Hãy cùng Thư Viện Gỗ khám phá nhé!

Làng sơn mài Tương Bình Hiệp

Cách TP. Hồ Chí Minh khoảng 30km, làng nghề Tương Bình Hiệp thuộc phường Tương Bình Hiệp, TP. Thủ Dầu Một, Bình Dương. Nơi đây được mệnh danh là “cái nôi” của nghề sơn mài tại tỉnh Bình Dương.

Những người nghệ nhân sơn mài đầu tiên của làng không phải người ở Bình Dương; mà là những nghệ nhân đã gắn bó với nghề sơn mài lâu năm của miền Trung và miền Bắc di cư và lập nghiệp tại Bình Dương. Tại đây họ đã cùng nhau tạp nên một ngôi làng; và đóng chính là làng nghề Tương Bình Hiệp ngày nay.

Tác phẩm sơn mài đầu tiên cũng chính là bức tranh tưởng nhớ về quê hương được những người nghệ nhân tạo nên sau khi đã xây dựng kinh tế ổn định. Sau đó, những tác phẩm tranh sơn mài này được một số người dân giàu có trong vùng biết đến; và đem lòng yêu thích. Nhờ vậy, mà những nghệ nhân đã có dịp để quay lại nghề truyền thống của mình. Lâu dần, những tác phẩm tranh sơn mài của làng Tương Bình Hiệp nổi tiếng khắp miền Đông Nam Bộ. Từ đó; làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp được hình thành và phát triển tới tận ngày nay.

Nghề sơn mài ở làng Tương Bình Hiệp

Tùy vào mỗi sản phẩm sẽ sử dụng những chất liệu khác nhau như: Ván ép dùng làm tranh; gỗ dùng làm bàn ghế, tủ; gốm dùng làm bình, tượng; vải, giấy dùng làm cốt cho sản phẩm; ốc sò, tre, nứa dùng để cẩn sơn mài. Làng nghề Tương Bình Hiệp còn dùng những vật liệu mới như: sơn mài cẩn tre, nứa, vỏ cây,… để tạo thêm sự độc đáo cho các sản phẩm sơn mài. Nhờ đó; mà những sản phẩm của làng sơn màu Tương Bình Hiệp không chỉ nổi tiếng trong nước; mà còn được rất nhiều khách hàng của thị trường nước ngoài yêu thích; trong đó có cả những vị khách của thị trường Châu Âu khó tính.

Các sản phẩm sơn mài của làng nghề Tương Bình Hiệp được sử dụng các loại sơn rất đa dạng để sử dụng với nhiều thành phẩm như: sơn khắc, sơn màu cẩn ốc, thếp vàng bạc, sơn mài vẽ lặn, vẽ phẳng, vẽ nổi,…

Tuy nhiên, để tạo nên nét đặc trưng của riêng mình; các nghệ nhân của làng sơn mài Tương Bình Hiệp đã sử dụng một loại sơn truyền thống mà những nơi khác không có. Loại sơn này là sự kết hợp giữa sơn Nam Vang và sơn Phú Thọ; theo công thức gia truyền. Bởi chế biến sơn và đánh sơn chính là 2 công đoạn quan trọng nhất quyết định đến chất lượng thành phẩm.

Để tạo ra một tác phẩm hoàn chỉnh cần có tới 25 công đoạn; và thời gian thực hiện phải mất từ 3-6 tháng. Cả quá trình này yêu cầu người thợ phải có kinh nghiệm lâu năm trong nghề. Cùng với đó là cái tâm với nghề, sự tỉ mỉ, tinh tế và chau chuốt trong từng công đoạn và những chi tiết dù là nhỏ nhất. Nhưng đổi lại, sẽ là những sản phẩm mang tính nghệ thuật và tạo nên thương hiệu của làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp.

Quy trình để tạo nên một sản phẩm sơn mài

Để tạo nên một sản phẩm sơn mài hoàn thiện sẽ cần trả qua rất nhiều công đoạn. Tuy nhiên, sẽ có 4 giai đoạn chính là:

Giai đoạn 1

Lựa chọn loại gỗ có bề mặt trơn bóng và có chất lượng tốt nhất sẽ là điều quan trọng quyết định thành phẩm cuối cùng. Sau khi đã chọn được loại gỗ phù hợp, người thợ sẽ phủ lên bề mặt gỗ một lớp keo bóng. Tiếp đến, gỗ làm sơn màu sẽ được phủ một lớp sơn đặc biệt; được tạo ra từ vật liệu sơn mài tự nhiên, mùn cưa, đất phù sa,… Để tăng độ chắc chắn cho sản phẩm; ở bước này người thợ sẽ sử dụng lớp cotton phủ lên bề mặt.

Giai đoạn 2

Sau đó, sản phẩm sẽ được phủ lớp sơn sống và hỗn hợp được bó hom đã kho lên bề mặt của sản phẩm. (Bó hom hay chính là dùng đất phù sa,… kết hợp với sơn; giã nhuyễn cùng giấy bản rồi hom. Mỗi lớp sợ sẽ lót một lớp giấy (hay vải màn), để giúp sản phẩm không bị ngấm nước). Tùy vào nhu cầu của khách hàng hay thiết kế đã có; bề mặt sản phẩm sẽ được: dát vàng hoặc bạn, vỏ trứng, mảnh xà cừ.

Giai đoạn 3

Bước tiếp theo, sẽ là phủ màu. Dầu bóng được pha với màu để tạo nền độ bóng chìm trong cốt màu để cho ra được sản phẩm có độ sâu thẳm. Để tạo độ bóng nhưu gương cho các sản phẩm; người thợ sẽ đem những sản phẩm này đi mài màu. Nếu là những sản phẩm cầu kỳ; sẽ được đưa đi để vẽ tay hay chạm khác các hoa văn, họa tiết. Tiếp đến, các sản phẩm được đưa đi phủ bóng (phủ mời); mài quang.

Giai đoạn 4

Sản phẩm có được hoàn hảo hay không phụ thuộc vào công đoạn cuối cùng này. Đây cũng là bước đòi hỏi người thợ phải thực hiện những phương pháp thủ công; sử dụng các dụng cụ để đánh bóng như: than củi xoan nghiền nhỏ, tóc rối, đá gan gà,… Công đoạn này được xem là điểm độc đáo nhất của sản phẩm sơn mài so với những sản phẩm mỹ nghệ khác.

Sau khi đã có được sản phẩm hoàn chỉnh; sẽ được đưa đi kiểm tra lại chất lượng trước khi được chuyển đến các khách hàng.

Các sản phẩm chủ lực của làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp

Ngoài những sản phẩm tranh sơn mài truyền thống; để phù hợp với nhu cầu sử dụng của mọi người; các sản phẩm của làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp luôn được cập nhật rất đa dạng có thể kể đến như:

– Bàn nội thất sơn mài.

– Kệ trang trí sơn mài.

– Lịch sơn mài.

– Khung hình sơn mài.

– Phụ kiện văn phòng: kệ bút, kệ để hồ sơ giấy tờ,…

– Các loại hộp: hộp mứt ngày Tết, hộp rượu, hộp quà tặng, hộp bánh,…

– Các vật dụng trong cuộc sống hàng ngày: khay, to, chén, dĩa, lót ly, bộ dụng cụ nhà bếp (muỗng, đũa, khay để đũa, thớt,…), bệ đỡ sạc điện thoại, phụ kiện phòng tắm sơn mài,…

Điểm nổi bật của các sản phẩm làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp

Các sản phẩm sơn mài của làng nghề Tương Bình Hiệp đều được những người nghệ nhân thực hiện tỉ mỉ từ những chi tiết nhỏ. Nếu đã một lần được nhìn thấy sản phẩm sơn mài của làng nghề chắc hẳn bạn sẽ bị thu hút bởi sự tinh xảo và uyển chuyển trong từng đường nét.

Mỗi công đoạn đều yêu cầu sự nghiêm túc, cẩn thận đòi hỏi rất nhiều công sức và thời gian để tạo nên những sản phẩm có chất lượng đạt chuẩn. Tất cả các nguyên vật liệu; các khâu trong quá trình sản xuất đều được người thợ kiểm tra nghiêm ngặt, kỹ càng; theo đúng tiêu chuẩn để đảm bảo khi hoàn thiện; và điều này cũng sẽ được kiểm chứng qua thời gian.

Lời kết

Không phải ngẫu nhiên mà tất cả các sản phẩm của làng làng nghề sơn mài Tương Bình Hiệp đều được đánh giá rất cao. Bởi dù là sản phẩm sơn mài vẽ hay cẩn ốc; cũng được người thợ thực hiện hết sức công phu và tỉ mỉ. Tranh hay các sản phẩm khác luôn trả qua các công đoạn như: mài dần ra; cắt bỏ lớp sơn, màu phía trên để lộ ra lớp màu chính. Sự đa dạng về mẫu mã; và chất lượng sản phẩm luôn được đảm bảo; ngay cả khi có sự can thiệp của một số loại máy móc cũng chính là điều khiến các khách hàng luôn nhớ đến làng nghề mỗi khi cần mua các sản phẩm sơn mài.

Bài viết này, Thư Viện Gỗ đã cùng bạn đi tìm hiểu sâu hơn về các sản phẩm sơn mài của làng sơn mài Tương Bình Hiệp. Hy vọng, bạn đã có thể hiểu rõ hơn về ngôi làng truyền thống này. Cảm ơn bạn đã theo dõi!